مصاحبه خبرگزاری فرارو با احسان هوشمند
اگر بخواهیم به مسئله کولبری بیشتر از جنبه اقتصادی نگاه کنیم، در یک دیدگاه کلی چه‌عواملی کولبری را تشدید کرده‌اند؟ احسان هوشمند، فعال مدنی، ایران‌شناس و جامعه‌شناس- معتقد است کولبری نتیجه بیماری اقتصادی کشور است که نمودی از این بیماری در مرزهای کشور بوده‌است.
این پژوهش‌گر در گفتگو با فرارو گفت: این بیماری اقتصادی تنها به مرزهای کرمانشاه و کردستان کشیده نشده‌است. ما در مرزهای دیگر نیز شاهد تجارت‌های این‌چنین، تجارت چمدانی مثلا در بلوچستان یا جنوب کشور هستیم.
هوشمند درباره دلایلی که کولبری را تشدید کرده توضیح داد: این موضوع بیشتر به عوامل اقتصادی برمی‌گردد. البته این شغل کاذب از زمان‌های قدیم وجود داشته، اما مشکلات آن را افزایش داده‌است.
وی با اشاره به تحریم‌ها تشریح کرد: تحریم‌ها علیه ایران یکی از دلایل اقتصادی است؛ تحریم با ایجاد محدودیت در نوع روابط اقتصادی ما، صادرات و صنعتمان منجر شد تا عده‌ای نیز در این میان از فرصت استفاده کنند و بدون محدودیت‌های بین‌المللی اجناسی را وارد کشور کنند.
وی همچنین گفت: اما به‌طور کلی باید به وضعیت مرزهای ایران اشاره کنیم؛ سرحدات کشور ما فارغ از قوم یا زبان، با بحران توسعه‌نیافتگی روبرو هستند.
احسان هوشمند درباره وضعیت کلی اقتصادی مرزهای ایران نیز توضیح داد: در برنامه‌ریزی صدساله کشور ایران سطح توسعه سرحدات ارتقاء داده نشده‌است. بنابراین طبعا کارخانه‌ها، صنعت و کشاورزی نیز در این مناطق دچار مشکل است و همین سبب شده تا در این مرزها راهی جز تجارت مرزی یا کولبری باقی نماند.
وی با اشاره به جنبه‌های تاریخی این شغل ادامه داد: کولبری را می‌توان از ابعادی به‌عنوان یک کار تاریخی نیز به حساب آورد. از زمان رضاشاه افرادی به صورت قانونی یا غیرقانونی از این مرز به آن ور مرز و یا برعکس کالا یا مواد خوراکی و غیره می‌برده و می‌آورده‌اند. در دوران فعلی مشکلات اقتصادی به این کار دامن زد.
احسان هوشمند در پاسخ به اینکه چرا باید مردم زیادی از کالاهای مرزی استقبال کنند؟ گفت: در مریوان به‌عنوان مثال کالاهایی عرضه می‌شود که بسیار ارزان‌تر از شهرهای دیگر و به‌خصوص شهرهای بزرگ هستند که باعث هجوم مسافر می‌شود.
وی ادامه داد: به طور کلی کالاهایی که وارد کشور می‌شود به‌دلایلی همچون رانت، فساد و در انحصار عده‌ای قرار گرفتن قیمت بالایی پیدا می‌کنند اما وقتی از مرز به بازار می‌رسد دست‌ها در آن کم هستند و طبیعتا تقاضا برایشان بیشتر می‌شود.
این جامعه‌شناس و پژوهش‌گر همچنین به افراد دانه‌درشتی که از کولبران منفعت می‌برند اظهار کرد: افرادی به همین‌ترتیت و با نیازسنجی بازار، کول‌برها را به کار می‌گیرند و خودشان از این طریق سودهای زیادی کسب می‌کنند.
به اعتقاد این ایران‌شناس افراد زیادی از طریقِ کار همین کول‌برها سرمایه‌های کلانی کسب کرده و آن را حتی در کشورهای دیگر سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
هوشمند همچنین درباره راه‌حل‌هایی که برای بهبود وضعیت کول‌برها وجود دارد معتقد است از آن‌جایی‌که این کار قانونی نشده این اتفاقات بیشتر شده. باید برای افراد شناسنامه‌های کاری تهیه شود، همچنین باید دید آن‌ها چندنفر هستند، برای چه‌کسانی کار می‌کنند و غیره. نه اینکه مرزها برای کار این افراد بسته شود که اشتباه است. با بستن مرزها آن بخش خالی از سکنه خواهد شد.
در گامِ بعدی، به گفته هوشمند باید معابری قانونی برایشان ایجاد کرد تا بتوانند به‌طور قانونی رفت‌وآمد کنند.
به گفته او همچنین درحال حاضر به‌دلیل قانونمند نبودن فعالیت کول‌برها تعداد زیادی از آن‌ها جانشان را از دست می‌دهند؛ برخی با برخوردهایی مانند تیراندازی روبرو می‌شوند که از آن‌جایی که این مردم محروم هستند این اتفاق درد آن‌ها را چندبرابر می‌کند.
این در حالی است که احسان هوشمند قویا معتقد است که باید به جای این نوع از برخوردها با دانه‌درشت‌های این شغل برخوردهای لازم انجام بگیرد.
وی همچنین در ادامه گفت: یکی از کول‌برها به من می‌گفت که از چهار عصر تا چهار صبح فردا مشغول کولبری است. فعالیتی که منجر به دیسکِ کمر و بیماری‌های بدتر خواهد شد.
وی با اشاره به تصیم‌هایی که تاکنون گرفته و اجرا شده ادامه داد: هرچند که حالا نیز تصمیماتی گرفته و اجرا شده، اما به نظرم انگیزه قوی‌ای پشت آن‌ها وجود نداشته و این بی‌توجهی ابعادِ انسانی زیادی داشته‌است.
هوشمند به عنوان نتیجه‌گیری اظهار کرد که در مورد این مناطق باید واقع‌بینانه تصمیم گرفته شود؛ همچون تصمیمی که در مورد مناطق آزاد گرفته شد.
وی در نهایت با انتقاد از آنچه تاکنون انجام‌شده گفت: اساسا برنامه‌ریزی و ساماندهی برای این شهرهای مرزی نیازمند مطالعات مقدماتی همه‌جانبه است تا هم‌زمان با طرح جامع توسعه استان‌ها و آمایش سرزمین‌ها پیش برده‌شود؛ اما متاسفانه تاکنون این اتفاق رخ نداده‌است.
